Termin "zagrożenie stereotypem" został wprowadzony do literatury psychologicznej przez Claude Steela i Joshue Aronson. Ci badacze przeprowadzili eksperyment, w którym grupa białych i czarnych studentów rozwiązywała trudny werbalny test. Zgodnie z funkcjonującym w USA stereotypem, czarni studenci osiągnęli gorsze wyniki niż ich biali koledzy. Natomiast w warunkach, w których uczestniczy nie wiedzieli, że celem badania jest pomiar zdolności intelektualnych czarni studenci osiągali takie same wyniki jak ich biali koledzy.
Zagrożenie stereotypem wpływa na to, że jednostki wypadają gorzej w sytuacji testowania, gdy stereotyp lub stygmatyzowana tożsamość społeczna jest powiązana z wykonywanym zadaniem. Dlatego zagrożenie stereotypem prowadzi do osiągania gorszych wyników w nauce przez uczniów należących do grup objętych negatywnym stereotypem (np. o określonej narodowości lub kolorze skóry). Potwierdza to wiele wyników badań prowadzonych w USA, w których Afroamerykanie oraz Latynosi osiągali gorsze wyniki w nauce w efekcie działania zagrożenia stereotypem. Także badanie prowadzone w Europie potwierdzają negatywne konsekwencje zagrożenia stereotypem. Przykładowo, w jednym z badań arabscy studenci we Francji otrzymali niższe wyniki na egzaminach w wyniku działania zagrożenia stereotypem. U uczniów z mniejszości zagrożenie stereotypem wpływa destrukcyjnie nie tylko na osiągnięcia szkolne, ale także na poziom szczęścia czy stan zdrowia.
Zagrożenie stereotypem wpływa na to, że jednostki wypadają gorzej w sytuacji testowania, gdy stereotyp lub stygmatyzowana tożsamość społeczna jest powiązana z wykonywanym zadaniem. Dlatego zagrożenie stereotypem prowadzi do osiągania gorszych wyników w nauce przez uczniów należących do grup objętych negatywnym stereotypem (np. o określonej narodowości lub kolorze skóry). Potwierdza to wiele wyników badań prowadzonych w USA, w których Afroamerykanie oraz Latynosi osiągali gorsze wyniki w nauce w efekcie działania zagrożenia stereotypem. Także badanie prowadzone w Europie potwierdzają negatywne konsekwencje zagrożenia stereotypem. Przykładowo, w jednym z badań arabscy studenci we Francji otrzymali niższe wyniki na egzaminach w wyniku działania zagrożenia stereotypem. U uczniów z mniejszości zagrożenie stereotypem wpływa destrukcyjnie nie tylko na osiągnięcia szkolne, ale także na poziom szczęścia czy stan zdrowia.
Największa liczba zrealizowanych dotąd badań dotyczyła kobiet, które otrzymują gorsze wyniki z matematyki i innych przedmiotów ścisłych jako skutek istnienia negatywnych stereotypów dotyczących ich słabszych zdolności matematycznych. Znaczenie tych badań wynika ze wskazania czynników, które wywołują zagrożenie stereotypem, co stwarza możliwości ich eliminowania z przestrzeni edukacyjnej. Wyniki badań wskazują na to, że różnice międzypłciowe w zakresie zdolności matematycznych i przestrzennych mogą zostać istotnie zmniejszone dzięki ograniczeniu czynników powodujących zagrożenie stereotypem oraz wprowadzaniu interwencji redukujących zagrożenie.
W 2014 roku przeprowadziliśmy badanie na grupie 170 studentów, w którym testowaliśmy hipotezę zakładającą, że jeżeli płeć kobiet będzie wyrazista w sytuacji testowania zdolności przestrzennych, to kobiety będą odczuwały zagrożenie stereotypem. W oparciu o wcześniejsze wyniki badań założyliśmy, że pytanie o płeć na początku testu oraz przeciwna płeć eksperymentatora poprzez zwiększenie wyrazistości przynależności do określonej kategorii społecznej (płci) może prowadzić do zagrożenia stereotypem. Wyniki badania pokazały, że wpisanie swojej płci w rubryczkę przed rozwiązaniem testu zależności/niezależności od pola (typ zdolności przestrzennych) aktywizowało zagrożenie stereotypem u kobiet. Ponadto płeć eksperymentatora miała wpływ na wyniki w tym teście - gdy kobiety wpisywały swoją płeć na końcu testu a eksperymentatorem był mężczyzna, to nadal otrzymywały niższe wyniki niż badani mężczyźni – nadal odczuwały zagrożenie stereotypem. W warunku badania wolnym od zagrożenia stereotypem (gdy wpisywały swoją płeć na końcu badania a eksperymentatorem była kobieta) badane studentki otrzymywały takie same wyniki w tym teście jak mężczyźni. Tym samym wyniki naszego badania pokazały, że kobiety w warunkach wolnych od zagrożenia stereotypem mogą osiągać takie same wyniki jak mężczyźni w zakresie poziomu niezależności od pola. Wyniki badania zostały opublikowane w czasopiśmie International Journal of Psychology.
Wyniki naszego badania umożliwiły nam sformułowanie następujących zaleceń dla testowania uczniów i studentów oraz prowadzenia badań psychologicznych:
Wyniki naszego badania umożliwiły nam sformułowanie następujących zaleceń dla testowania uczniów i studentów oraz prowadzenia badań psychologicznych:
- przesunięcie pytań demograficznych na koniec baterii kwestionariuszy i testów
- zróżnicowanie demograficzne wśród eksperymentatorów, co umożliwi późniejsze kontrolowanie wpływu wybranych cech demograficznych eksperymentatora na wyniki uczestników badania
- raportowanie w opisie procedury badania cech demograficznych eksperymentatorów i dokładanie opisywanie umiejscowienia w procedurze badania pytań demograficznych, co może mieć duże znaczenie dla replikacji badań i metaanaliz
Więcej informacji na temat sposobów na redukcję zagrożenia stereotypem w szkole, których efektywność została naukowo potwierdzono, można znaleźć w artykule polskojęzycznym opublikowanym w kwartalniku Edukacja. Szczegółowe informacje o mechanizmie działania zagrożenia stereotypem można znaleźć pod tym linkiem. W tych dwóch pracach można odnaleźć bibliografię do opisywanych na tej stronie badań.